Podziel się:
Czarna maska Krzysztofa Pendereckiego zdaje się być dzisiaj aktualna jak nigdy wcześniej. Pandemia koronawirusa i wojna rosyjsko-ukraińska, wielkie migracje i mieszanie się kultur stały się znakiem niespokojnych czasów współczesnej Europy. Podobne tło znajdujemy w trzeciej operze kompozytora z Dębicy, ale uderza nas w niej też coś innego: estetyczny ekumenizm. Choć dominuje tu ekspresjonizm rodem z pierwszej ćwiartki XX wieku (czasu powstania sztuki Hauptmanna), to jednocześnie rozbrzmiewa wiele innych tradycji. Lokalnych i europejskich, współczesnych i dawnych. Na scenie zespół instrumentalny towarzyszy wieczerzy grając muzykę opartą na XVII-wiecznych śląskich tabulaturach lutniowych. Wybrzmiewają cytaty z bachowskich chorałów i średniowiecznych sekwencji, a finałowej arii gospodyni Benigny – echa sonoryzmu i awangardy. Z kolei w partii Löwela Perla, przybyłego do Bolkowa wprost z Amsterdamu, słychać skale typowe dla tradycyjnej muzyki żydowskiej.
Penderecki, kompozytor światowej rangi, to jednocześnie kompozytor z małego galicyjskiego miasteczka. W Dębicy, podobnie jak Bolkowie, przenikały się różne tradycje, z których dominowała chasydzka. W powieści Juliana Stryjkowskiego zafascynowała kompozytora dramatyczna równoczesność i wielowarstwowość, którą napędza Czarną maskę. Ekumenizm Pendereckiego nie ogranicza się tylko do tradycji żydowskiej, lecz również prawosławnej. Po podsumowaniu dokonań awangardy i tradycji, na jaką się porwał w zachodniej z ducha Pasji wg św. Łukasza, przedstawił perspektywę wschodnią w Jutrzni. To kontynuacja zarówno w sensie czasu akcji (bo mowa tu o zmartwychwstaniu), jak i zamiarze syntetyzowania perspektyw. W tym niezwykłym oratorium Krzysztof Penderecki inspirował się bowiem cerkiewnym śpiewem z Rosji i Bułgarii oraz brzmieniem prawosławnej liturgii.
