Imperium wpływów Davida Lyncha

Pamiętacie scenę z Blue Velvet, w której grany przez Kyle’a MacLachlana (a więc przyszłego Agenta Coopera) Jeffrey znajduje w trawie ludzkie ucho, które oblazły mrówki? To nawiązanie do pionierskiego Psa andaluzyjskiego, a konkretnie do sceny z dłonią, która stała się mrowiskiem. A co z Frankiem Boothem, psychopatycznym sadystą, który używa słowa “fuck” jak przecinka? Jego wzorcem był wujek Charlie, bohater filmu Cień wątpliwości Alfreda Hitchcocka. A sceny, w których Jeffrey podgląda Dorothy i Franka? To również Hitchcock, tym razem z Okna na podwórze. Tak właśnie działa wyobraźnia Davida Lyncha.

Blue Velvet vs. Pies andaluzyjski

Dziś fani na całym świecie nie mogą doczekać się nowego sezonu Twin Peaks, który znowu ekscytuje, niepokoi i porusza jak ponad 20 lat temu. Ale przecież Lynch to również bezwstydny postmodernista, który potrafi tak ułożyć i zmieszać ze sobą puzzle, często cudze, aby cała układanka wciągała, przerażała, była zabawna, ponura, groteskowa, ironiczna, wzruszająca − czyli po prostu była lynchowska. To jakie to puzzle?

Kto zabił Laurę Hunt?

Zacznijmy od Twin Peaks i głównego wątku serialu. Historia Laury Palmer została zainspirowana klasycznym filmem noir Laura z 1944 roku. Nie tylko zbieżność imion nie jest przypadkowa – Lynch nawiązał do fabuły filmu Otto Premingera, w którym detektyw Mark McPherson próbuje odkryć, kto zamordował młodą dziewczynę, a następnie zakochuje się w zmarłej Laurze Hunt i czyni ją obiektem swojej fascynacji. Ale to nie jedyne zapożyczenie w Twin Peaks. Chodzi o postać ciemnowłosej Madeleine Ferguson, czyli o kuzynkę Laury Palmer. Obie bohaterki zagrała Sheryl Lee. Tak samo zrobił Hitchcock w Vertigo – Kim Novak wcieliła się w tym filmie w dwie postacie: blondynkę Judy oraz brunetkę o imieniu… Madeleine. Zbieżność imion, jak widać, znowu nie była przypadkowa.

Laura Palmer vs. Laura Hunt

Zachodzące słońce w Mulholland Drive

Granie dwóch postaci przez jedną aktorkę to jeden z jego ulubionych trików. Lynch użył go w Zagubionej autostradzie, Inland Empire i w Mulholland Drive, gdzie zarówno Naomi Watts jak i Laura Harring grają po dwie postacie. Mulholland Drive nawiązuje też do Bulwaru Zachodzącego Słońca, hollywoodzkiego klasyka i jednego z ukochanych filmów Lyncha. Podobieństw jest wiele – od zbieżności tytułów (oba to nazwy ulic w Los Angeles) po konkretne sceny zawiązujące akcję. Camilla po wypadku samochodowym zakrada się do domu, w którym mieszka początkująca aktorka Diane. Problemy z samochodem łączą też Joego i Normę Desmond w Bulwarze. Postać Desmond, niezrównoważonej psychicznie byłej aktorki niemych filmów, to wzorzec zarówno Diane/Betty, jak i Camilli/Rity.

Mulholland Drive

Czarnoksiężnik z dzikością w sercu

W Mulholland Drive odnajdziemy jeszcze całą garść odniesień: do słynnych Sieci popołudnia (świat marzeń sennych, autostrady i symbole: klucz oraz telefon), Pogardy Godarda (do postaci granej przez Brigitte Bardot, również Camili – obie zakładały też na siebie czerwony ręcznik), czy Persony Bergmana.

Mulholland Drive vs. Persona

Nie brakuje też nawiązań do Czarnoksiężnika z Oz, jednak obecność obrazu Victora Fleminga najbardziej widoczna jest w nagrodzonej Złotą Palmą Dzikości serca. W stworzonym przez reżysera świecie znalazły się pantofelki, Dobra Wróżka (grana przez Sheryl Lee) oraz Dorotka i Zła Czarownica. Lula Fortune grana przez Laurę Dern to lynchowska Dorotka, a Marietta Fortune, filmowa i rzeczywista matka zarówno aktorki, jak i postaci, to oczywiście Zła Czarownica. Lynch musi naprawdę kochać tę baśń. Oba filmy można zresztą sklasyfikować jako specyficzne filmy drogi.

Dobra Wróżka w Dzikości serca

Jest w Dzikości serca jeszcze masa innych zapożyczeń: ubrany w wężową skórę Sailor Ripley to nawiązanie do Valentine’a “Snakeskina” Xaviera, bohatera filmu Jak ptaki bez gniazd. Scena, w której Bobby Peru (znakomity Willem Dafoe) “ściska” Lulę, to jawna aluzja do sceny z Próby terroru Blake’a Edwardsa, gdzie do młodej dziewczyny Kelly nocą zakrada się mężczyzna, próbuje ją zastraszyć i nakazuje obrobić bank, w którym pracuje. Co ciekawe, cała akcja dzieje się na ulicy… Twin Peaks.

Z Lynchem można tak bez końca, a o odniesieniach do Felliniego, Kubricka, Tatiego, Langa i wielu innych można by napisać wiele stron. Ale i tak chyba nikomu nie uda się zgłębić całego imperium jego wpływów. Nie jestem nawet pewien, czy sam David to potrafi.

Sprawdź także:
Przejrzeć Woody’ego. Po czym poznać, że oglądamy film Allena?