7 filmowych rocznic, po których poczujecie się staro

10, 20, 30 lat minęło jak jeden dzień

Początek roku to zwyczajowo idealny czas, żeby przyjrzeć się nadchodzącym rocznicom produkcji, które w taki czy inny sposób zapisały się w wyobraźni widzów z całego świata. Świadomość, że nasze ukochane filmy – czasami tytuły, na których się wychowaliśmy – kończą dziesięć, dwadzieścia czy trzydzieści lat bywa bolesna, jednak prawda jest taka, że dojrzewają one wraz z nami, ukazując przy każdym powrocie nowe i ekscytujące oblicza. Oto siedem filmów, których rocznice warto świętować w 2024.

Czytaj też: 7 utworów, które już zawsze będą kojarzyły się z filmowymi scenami

10 lat temu: Interstellar, reż. Christopher Nolan, 2014 r.

Zaczynamy od arcydzieła fantastyki naukowej, którym dekadę temu Nolan udowodnił wszem i wobec, że wysokobudżetowe produkcje science fiction nie muszą być efekciarskimi pokazami efektów komputerowych oraz marnego poczucia humoru scenarzystów, by zachwycać widzów i przynosić wymierne zyski. Interstellar opowiada o dystopijnej przyszłości, w której ludzkość zniszczyła Ziemię do takiego stopnia, że musi zacząć szukać nowego domu pośród gwiazd. Warstwa naukowa – konsultowana z astrofizykiem oraz późniejszym noblistą Kipem Thornem – zabiera nas w ekscytujące tunele czasoprzestrzenne i tajemnicze czarne dziury, zaś warstwa fabularna pozwala przeżywać mrożące krew w żyłach przygody na stymulujących wyobraźnię planetach w odległych galaktykach. Projekt miał reżyserować Spielberg, stąd przewija się w nim mocny wątek rodzinny, lecz Nolan zrobił z niego całkowicie swój film. I chwała mu za to.

10 lat temu: Strażnicy Galaktyki, reż. James Gunn, 2014 r.

W tym samym roku widzowie na całym globie zachwycili się efektowną i efekciarską przygodą w międzygwiezdnych klimatach, a wszyscy, którzy prorokowali producentem finansową klapę – w końcu kosmicznemu łowcy Peterowi Quillowi, hardej zabójczyni Gamorze, pociesznemu drzewcowi Grootowi, gadatliwemu szopowi Rocketowi oraz żądnemu zemsty Draxowi daleko było do rozpoznawalności Hulka, Iron Mana czy Thora – musieli błyskawicznie schować głowy w piasek, bowiem Strażnicy Galaktyki zarobili na świecie 772 miliony dolarów. Gunn nasączył fabułę spektakularnymi sekwencjami akcji, filmowymi odniesieniami (Parszywa dwunastka i do pewnego stopnia Gwiezdne wojny, ponieważ Quill był wyraźnie inspirowany Hanem Solo), przebojową muzyką z lat 70./80. i zaskakującą emocjonalnością, tworząc gatunkową mieszankę wybuchową. W zeszłym roku do kin trafiła część trzecia, a popularność Strażników nie spada.

30 lat temu: Pulp Fiction, reż. Quentin Tarantino, 1994 r.

Trzydzieści lat temu narodził się fenomen Quentina Tarantino, bo mimo że Wściekłe psy były i nadal są świetnie odbierane, dopiero nagrodzone Złotą Palmą w Cannes („wygrywając” choćby z faworyzowanymi Trzema kolorami. Czerwonym Kieślowskiego) i Oscarem (za scenariusz) Pulp Fiction zrobiło z reżysera międzynarodową gwiazdę. Co więcej, filmowego autora, który potrafi doskonale bawić się treścią i stylem, pisać jedyne w swoim rodzaju dialogi i swobodnie żonglować odniesieniami do historii kina. Pulp Fiction to kilka przeplatających się historii, w których obserwujemy losy mniej lub bardziej odpychających postaci (gangsterzy, gwałciciele, cyngle), ale liczy się styl, w jakim film jest opowiedziany – precyzyjnie zaburzona chronologia, tarantinowskie dialogi o wszystkim i o niczym, czarny humor, a wszystko zabarwione idealnie dobranymi do każdej sceny utworami. Kino niezależne, które odmieniło kulturę masową.

30 lat temu: Król Lew, reż. Roger Allers, Rob Minkoff, 1994 r.

W tym samym roku premierę miała inspirowana Hamletem animacja, która naznaczyła całe pokolenie widzów. Opowieść o perypetiach lwa Simby, syna władcy Lwiej Ziemi Mufasy, który zostaje poturbowany przez życie, lecz wychodzi z tego jeszcze silniejszy. Trudno dziś opisać w kilku zdaniach dziedzictwo Króla Lwa, bo są nim zarówno przekazywane na ekranie wartości (choćby koncepcja kręgu życia czy słynne hakuna matata) i galeria barwnych postaci (guziec Pumba, surykatka Timon, nikczemny lew Skaza, mandryl Rafiki), jak i oprawa muzyczna, która wybrzmiewała w głowach młodych widzów na długo po seansie. Film zdobył dwa „muzyczne” Oscary (dla Eltona Johna i Tima Rice’a za piosenkę i Hansa Zimmera za ilustrację muzyczną – w 1995 r. nie było osobnej kategorii dla pełnometrażowych animacji). Przez prawie dekadę, do czasu Gdzie jest Nemo? w 2003 r., Król Lew był najbardziej kasową animacją w historii kina.

20 lat temu: Zakochany bez pamięci, reż. Michel Gondry, 2004 r.

W 2024 r. dwadzieścia lat skończy jeden z najbardziej nietypowych i kreatywnych filmów XXI wieku, poetycki, dziwaczny, wieloznaczny dramat psychologiczny o dwójce poturbowanych na różne sposoby przez życie osobach, które wymazują się sobie wzajemnie z pamięci. Za sprawą nowoczesnej technologii introwertyk Joel i ekstrowertyczka Clementine są w stanie zapomnieć o tym, co razem przeżyli, wyrzucić niechciane twarze z własnych umysłów, ale niekoniecznie wymazać to nienamacalne, niedefiniowalne coś, co przyciąga ich do siebie raz za razem niczym magnes. Pozbawiony chronologicznej struktury i tradycyjnie rozumianej fabuły film działa na zasadzie wizualnego poematu o rozmaitych obliczach miłości oraz tego, jak uczucia definiują i kształtują nasze wyobrażenie o sobie oraz zewnętrznym świecie. Scenariusz napisał Charlie Kaufman, jeden z najbardziej oryginalnych filmowców w historii amerykańskiego kina.

10 lat temu: Grand Budapest Hotel, reż. Wes Anderson, 2014 r.

Natomiast dziesięć lat kończy film, który wielu widzów uznaje za największe dzieło w karierze reżysera Wesa Andersona. Osadzona w fikcyjnym wschodnioeuropejskim kraju (o dźwięcznie brzmiącej nazwie Zubrowka) wielowątkowa historia zabiera nas na ekscentryczną przygodę okraszoną schadzkami z arystokratyczną arystokracją, starciami z demonicznymi faszystami i romansami słodkimi jak pyszna beza. Głównymi bohaterami są konsjerż tytułowego hotelu, jego protegowany i pewien słynny obraz, ale tak naprawdę protagonistą jest sam Anderson, który sprawdza w typowo andersonowskim stylu, na ile może bawić się europejską historią, by jej nie wymazywać na rzecz estetycznej rozrywki. Cztery Oscary za stronę audiowizualną (charakteryzacja, muzyka, scenografia, kostiumy) dają pewne wyobrażenie o tym, co nas czeka, ale zupełnie nie oddają magii, jaką zawiera w każdym kadrze i dialogu Grand Budapest Hotel.

10 lat temu: Whiplash, reż. Damien Chazelle, 2014 r.

Na koniec zostawiliśmy intensywny film, który przedstawił światu kina Damiena Chazelle’a, okazał się dziesięć lat temu jednym z czarnych koni sezonu nagród (między innymi trzy Oscary: za montaż, montaż dźwięku, drugoplanową rolę dla J.K.Simmonsa) i zmiażdżył emocjonalnie miliony widzów. Whiplash to historia młodego i ambitnego perkusisty, który marzy, by zapisać się w historii muzyki i jest w stanie poświęcić naprawdę wiele, żeby cel ten osiągnąć. Na jego drodze staje w szkole muzycznej nauczyciel, który nie uznaje półśrodków i popycha młodego bohatera do przekraczania granic emocjonalnego i fizycznego wycieńczenia, by sprawdzić, czy ma potencjał na wielkość. Perfekcyjnie napisany, zagrany i zmontowany film, który przyspiesza tam, gdzie trzeba wcisnąć widza w fotel, i zwalnia w scenach, w których reżyser chce byśmy wysnuli refleksję nad tym, co postaci mówią i robią. Kino, które działa na wielu poziomach.