Yoko Ono

Yoko Ono Lennon – amerykańska artystka, wokalistka i feministka pochodzenia japońskiego, żona Anthony’ego Coxa, a następnie Johna Lennona, matka Seana Lennona i Kyoko Chan Cox.

Jej życie obfituje w wiele awangardowych dokonań artystycznych (związek z ruchem Fluxus). W latach 60. XX wieku i na początku lat 70. zajmowała się filmem. Tworzyła muzykę wspólnie z Johnem Lennonem, a po jego śmierci wydawała także solowe nagrania. Zaangażowana politycznie, promuje akcje pokojowe na świecie. Jest wegetarianką. Mieszka i pracuje w Nowym Jorku. Została zaproszona na ceremonię otwarcia Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Turynie w 2006 roku.

Jej prace, jak na przykład performance Cut Piece, polegający na zaproszeniu widzów do obcinania ubrania artystki (aż do kompletnego obnażenia jej ciała) są uznawane za klasyczne przykłady sztuki współczesnej. Praca Drzewo Życzeń zachęca do umieszczania na małych kartkach życzeń i zawieszania ich na drzewie. Praca My Mummy is Beautiful (Moja mamusia jest piękna) to seria zdjęć nagiego ciała kobiety oraz zaproszenie do pisania na ścianie tekstów skierowanych przez widzów do ich matek. Ze względu na zapraszanie odbiorców do udziału w jej pracach, sztuka Ono jest często nazywana „partycypacyjną”. Ze względu na akcentowanie przez Yoko Ono ciała i seksualności kobiet jej sztuka uznawana jest także za feministyczną, przy pełnej akceptacji takiej wykładni przez artystkę (potwierdziły to jej wypowiedzi podczas konferencji prasowej zorganizowanej przed otwarciem wystawy jej prac we wrześniu 2008 w Warszawie). Artystka współpracuje z ruchami kobiecymi na całym świecie i wspiera projekty oraz kampanie na rzecz kobiet.

W pewnym okresie Ono była związana z grupą Fluxus, luźno powiązanym awangardowym ruchem artystów, wzorującym się na Dada. Ruch założony został na początku lat 60. przez George’a Maciunasa, który w tamtym okresie przyjaźnił się z Ono. Ze sporym entuzjazmem zajmował się on promowaniem prac artystki. Maciunas zaproponował jej również wstąpienie w szeregi grupy, jednak Ono odmówiła, tłumacząc, że pragnie pozostać artystką niezależną. Osobą, która wywarła chyba największy wpływ na sztukę performance`u Ono był John Cage. Ono poznała Cage’a dzięki jego uczniowi. Cage prowadził wtedy zajęcia z kompozycji eksperymentalnej w nowojorskiej The New School. Pozwoliło to Ono na zapoznanie się z niekonwencjonalnym awangardowym neodadaizmem reprezentowanym przez Cage’a i jego protegowanych w Nowym Jorku.

W lecie 1960 roku, prawie od razu po zakończeniu przez Cage’a pracy w New School for Social Research Ono postanowiła wynająć mieszkanie w celu zaprezentowania swoich prac oraz prac innych nowojorskich artystów awangardowych. Miejscem, które znalazła był strych domu przy 112 Chambers Street, na dolnym Manhattanie, które, oprócz mieszkania, służyło jej również za studio. Ono udostępniła również swój strych kompozytorowi La Montemu Youngowi w celu organizacji jego koncertów. Oboje uważali się za kuratorów tychże imprez, jednak Ono przyznała, że z czasem została przez Younga odsunięta w tej kwestii na dalszy plan. Imprezy przy Chambers Street były miejscem wystawienia pierwszych konceptualnych prac Ono, m.in. Malowidła do deptania. Były to kawałki płótna rozłożone na podłodze, które stawały się kompletnymi pracami po odbiciu na nich śladów stóp. Ludzie biorący udział w tworzeniu tych prac stawiani byli przez Ono przed dylematem moralnym, który mówił, że dzieło sztuki nie musi być wieszane na ścianie, niedostępne, za to może mieć formę nieregularnego kawałka płótna tak poniżonego i brudnego, że aby je ukończyć, musi być podeptane.